W świecie powszechnie funkcjonującej technologii pojawia się nowe zjawisko, które związane jest z rozwojem kreatywności. To re-humanizacja. Wszystko, co nie będzie mogło zostać zautomatyzowane i zamknięte w algorytmy, stanie się unikatowe i tym samym bardziej cenne.
Rutynową, monotonną, ciężką pracę zastępuje się przez innowacyjne rozwiązania. To wynik kreatywnej postawy i twórczej działalności osób wrażliwych, niepokornych, poszukujących, działających w sposób niestandardowy i często autonomiczny.
Re-humanizacja – wszystko, co nie będzie mogło być zautomatyzowane lub zdigitalizowane, stanie się bardziej wartościowe.
Dlaczego kreatywność jest ważna?
Rozwijanie kreatywności może stać się w szkole po raz pierwszy skutecznym sposobem na zaangażowanie uczniów w pracę nad własnym rozwojem, uczenie się nowych rzeczy i poszukiwanie twórczych rozwiązań. Oczekujemy kreatywności, uważności, cierpliwość i relacji. To postawa i wynik naszego charakteru, który konstytuuje człowieka. Nie ma aplikacji, która zastąpi czy też zwolni nas z tworzenia kreatywnych rozwiązań i bycia z innymi w relacjach. Czy tworzymy przyjazne środowisko wspierające ich rozwój? Oczywiście są miejsca, które wyzwalają twórcze zachowania. To one uwalniają ją i pozwalają nam na odkrywanie potencjału technologii w kreatywnym rozwiązywaniu problemów.
Im bardziej rozwija się technologia, tym bardziej potrzeba chronić i rozwijać to, co nas od niej odróżnia.
Jeszcze w 2015 roku Światowe Forum Ekonomiczne na 10. miejscu wymieniało kreatywność, jako niezbędną we współczesnym świecie kompetencji. A już w roku 2020 kreatywność znalazła się na trzecim – zaraz po umiejętności współpracy i rozwiązywaniu złożonych problemów. To właśnie te kompetencje pozwalają radzić sobie ze współczesnymi wyzwaniami. Doświadczyliśmy tego w czasie kolejnych zatrzymań gospodarki. To czas globalnej pandemii wyzwolił w ludziach niezwykłe pokłady kreatywności. Tam, gdzie rzeczywiście pojawiał się problem, a kreatywność charakteryzowała środowisko pracy, tam można było zauważyć szybką adaptację do nowej rzeczywistości. Skuteczność, ale i atrakcyjność zdalnej edukacji zależała od kreatywnej postawy nauczycieli. To czas, gdy uwolniona została niezwykła energia pomysłów, która pokazała, jak szybko potrafimy się adaptować do nowych warunków, tworząc oryginalne, sprzyjające uczeniu się scenariusze lekcji.
Jest ogromna luka między tym, jak zmienia się świat, a tym, jak szkoły przygotowują uczniów do poruszania się po tym świecie.
Świat się zatrzymał, ale nie zatrzymała się ludzka wyobraźnia, która pozwoliła wykorzystać czas na tworzenie nowych rozwiązań. Z dnia na dzień musiały zmienić się nasze przyzwyczajenia, styl życia, wyuczone przez lata nawyki. Zaczęły pojawiać się nowe przekonania na temat edukacji i tego, jak powinna wyglądać, co warto zachować, co jest w niej niezbędne i konieczne. Pojawiło się wiele nowych, dotąd nieznanych sytuacji, które w nowej normalności uruchomiły wiele kreatywnych rozwiązań. W pewnych sytuacjach zostaną już z nami jako niezwykle cenne i użyteczne. Nie pojawiłyby się, gdyby nieograniczona ludzka wyobraźnia. To odpowiedź na pytanie: dlaczego rozwijanie kreatywności jest tak ważne?
Kreatywność to umiejętność, która pozwala nam szukać rozwiązań tam, gdzie ich wcześniej nie dostrzegaliśmy.
Kreatywność jest tym, co przynależy do unikatowych kompetencji człowieka. Jej rozwój jest kluczowy zarówno przy rozwiązywaniu złożonych problemów, jak i współpracy. Popularny model proaktywności wskazuje, że istotnym elementem związanym z podejmowaniem decyzji i dokonywaniem codziennych wyborów, obok wyobraźni, są również sumienie i samoświadomość. To właśnie odróżnia nas od maszyn i komputerów. Jeżeli chcemy zmieniać swoje otoczenie, podejmować nowe wyzwania, mierzyć się z kolejnymi problemami, potrzebujemy właśnie podejścia kreatywnego i twórczych działań. Stąd głównym zadaniem edukacji jest dziś troska o rozwój tego wszystkiego, co w człowieku unikatowe – jego wrażliwość, uważność, empatia i świadomość obecności „tu i teraz”, wyczucie miejsca i czasu oraz troska o naszą planetę. To dzięki tej postawie pojawiają się na Apple TV+ filmy takie, jak: „Rok, który odmienił świat” czy kolejny sezon niezwykłego serialu „Mały świat”. Ale też ważne społecznie inicjatywy, np. drukowane osiedla domów jednorodzinnych za pomocą ogromnych drukarek 3D czy wreszcie przełomowe technologie z dostępnością dla osób z niepełnosprawnościami. Głośnymi stały się wyjątkowe premiery operowe, festiwale i międzynarodowe konferencje, a także szczyty edukacyjne, gospodarcze i klimatyczne w zupełnie nowym, nieznanych do tej pory formacie. To nie tylko wynik naszej wyobraźni i kreatywności, ale też twórczej aktywności w poszukiwaniu innowacyjnych rozwiązań.
Przekazując uczniom jedynie dane, daty i schematy, traktujemy je jak konkurencję dla robotów. Technologia jest od odpowiedzi, a człowiek jest od zadawania pytań.
Od wyobraźni, poprzez kreatywność, do twórczości i innowacyjności
Warto rozróżnić pojęcia, które są często używane jako synonimy. To, co chcemy w szkole rozwijać jako narzędzie do rozwiązywania złożonych problemów, jest właśnie kreatywnością. Rozumiemy ją jako proces przekształcania idei, pomysłów, przeczuć, intuicji i naszych wyobrażeń, które sprawią, że nasze prezentacje, projekty, prace domowe, organizacja czasu, różne formy aktywności odznaczają się oryginalnością i wyjątkowością. To dzięki niej możemy wykorzystać możliwości technologii w skutecznym osiąganiu szlachetnych celów, wartościowych aktywności, etycznych zachowań. To wynik wpływu kreatywnych postaw.
Wyobraźnia to zdolność do tworzenia obrazów i konstrukcji myślowych, pozwalająca na generowanie w umyśle tego, co nie dzieje się w danym momencie wokół nas. To nowe doznania zmysłowe. To źródło kreatywnych rozwiązań.
Szkoła staje się więc miejscem przygotowania uczniów do poszukiwania nowych, unikatowych i innowacyjnych rozwiązań, które nie tylko pomogą mierzyć się z pojawiającymi zagrożeniami i ryzykiem, ale też je diagnozować, definiować i szukać rozwiązań, które pozwolą ich uniknąć oraz ograniczyć ich niszczący wpływ. Do tego jednak potrzebna jest kreatywność. Rozwój tej ostatniej jest istotnym zadaniem współczesnej edukacji i niezbędnym w prawidłowym funkcjonowaniu społeczeństw. Kreatywne podejście to takie, które dostarcza nam konkretną wartość. Wnosi nową jakość do naszego myślenia, postrzegania i w konsekwencji działania oraz funkcjonowania.
Kreatywność to cecha charakteru determinująca skuteczne myślenie. Jest istotna, bo służy twórczej działalności człowieka. Pozwala przetworzyć ciekawe pomysły w interesujące rozwiązania i zaskakujące propozycje. Można to dostrzec w codziennym języku: kreatywne rozwiązanie, kreatywna postawa, kreatywne myślenie, kreatywna prezentacja, ale też pejoratywnie jako kreatywna księgowość.
Sztuczna inteligencja, roboty, aplikacje, interaktywne książki czy zastosowanie nanotechnologii w medycynie to innowacje, które są efektem naszej wyobraźni, kreatywnego podejścia. To twórcze projekty i rozwiązania, które przekształcają się w innowacje. Autonomiczne samochody, wirtualni konsultanci, pojazdy poruszające się po Marsie, wirtualne spacery to efekt kreatywnej działalności i jednocześnie innowacyjne rozwiązania. Potrzeba do tego nowej filozofii funkcjonowania szkoły, która rzeczywiście stanie się miejscem wdrażania nowych treści edukacyjnych i przyjaznym środowiskiem w poszukiwaniu, weryfikowaniu i przetwarzaniu informacji w użyteczne rozwiązania. Przed szkołą stają nowe wyzwania. Autorzy kolejnego już raportu The Global Risks Report 2021 jako największy stopień zagrożenia wymieniają na trzech pierwszych miejscach zagadnienia związane ze zmianami klimatycznymi. Natomiast największy wpływ na nasze funkcjonowanie mają: globalne pandemie, brak skutecznych działań w zakresie zapobiegnięcia ociepleniu i broń masowego rażenia. Aby poradzić sobie z tymi wyzwaniami, potrzeba nowych metod pracy w szkole, która nada uczniowskim działaniom nowe znaczenie i wartość.
Twórczość to proces, działanie przynoszące kolejne efekty. Najczęściej kojarzona jest z działalnością artystyczną. To efekt wrażliwości na otaczający świat, to ustrukturyzowana forma wyrażania siebie, jej wynikiem są wyjątkowe dzieła operowe, muzyczne, malarskie, filmowe, literatura. Twórczość oznacza duży poziom autonomii, często bardzo osobisty.
Proces powstawania unikatowych rozwiązań rozpoczyna się od myśli, idei – to wynik funkcjonowania naszej wyobraźni. Potem następuje kolejny etap organizowania i aktywowania nas do podejmowania działań. Nawet szalona wizja może zostać urzeczywistniona dzięki naszej determinacji, konsekwencji i wiedzy, która staje się przedmiotem naszych aktywności. Rozwoju kreatywności nie możemy ograniczyć tylko dla nielicznych. To dziś niezbędna umiejętność, kluczowa, bez której nie poradzimy sobie z problemami, jakich doświadcza współczesny świat.
Innowacyjność to unikatowe rozwiązanie. To efekt kreatywnej postawy, twórczego działania, to nowatorskie i unikatowe rozwiązania, które mają swoją ważną funkcję w rozwoju społeczeństw. Wbrew pozorom to rzadkie zjawisko to rzadko charakteryzujące nieliczne firmy i ich produkty.
Faktem jest, że technologia może nas wspierać w kreatywnym poszukiwaniu rozwiązań poprzez jej wyjątkowy potencjał i możliwości wielorakich funkcji, które stopniowo odkrywamy i wykorzystujemy w codziennej pracy. To ciągłe szukanie odpowiedzi na odnajdywanie kolejnych funkcji dydaktycznych w poszczególnych aplikacjach, programach i urządzeniach mobilnych jest istotnym procesem. Wspólne definiowanie przez nauczycieli i uczniów znaczenia edukacyjnego aplikacji Pages, Clips, iMovie, Keynote, Numbers, Podcasty, Explain Everything w codziennym warsztacie pracy może być fascynującą przygodą i niezwykle inspirującym zadaniem w kreowaniu i popularyzowaniu własnych rozwiązań. Dzięki kreatywnemu podejściu w wykorzystaniu technologii powstają ciekawe lekcje, interesujące projekty uczniów i zajęcia w nowym jakościowo wymiarze. Odkrywamy coś bardzo ważnego – prawdę o własnych możliwościach i doświadczamy jednocześnie, że to nie technologia tworzy kreatywne rozwiązania, ale to my nadajemy jej tę funkcję i znaczenie. To dzięki naszej wyobraźni oraz codziennej, konsekwentnej pracy rozwijamy siłę i potencjał naszej kreatywności.
